Otwarte spotkanie z profesorem Andrzejem Mencwelem

„Co z kultura chłopską” – z takim pytaniem do Łomży przyjeżdża profesor Andrzej Mencwel, autor „Toastu na progu”, czyli napisanej niezwykle kunsztownym językiem opowieści o polskiej wsi. „Toast…” to hołd złożony zmarłemu przyjacielowi – bohaterem tekstu jest Zbyszek, rolnik z maturą, Kurp z Puszczy Białej, wielki przyjaciel autora. Książka jest sprawozdaniem z badań terenowych napisanym przez wrażliwego antropologa, niespiesznie snującym się reportażem, ale przede wszystkim requiem dedykowanym umarłej klasie społecznej. Profesor Andrzej Mencwel przez blisko czterdzieści lat był jej uważnym obserwatorem, jako właściciel starej chałupy w Puszczy Białej, i jako towarzysz ostatnich polskich chłopów. Jego książka mogła stać się kolejną eskapistyczną opowieścią miastowego inteligenta, ale jest czymś zupełnie innym. Rozsadza stereotypowe klisze ironią, poczuciem humoru, miłością i naukową wnikliwością.

Profesor „wgryzł się” w temat polskiej wsi, tak jak w opisywany w książce kugiel, kurpiowski specjał inspirowany żydowską kuchnią. Jego smak i zapach to coś więcej niż suma użytych do wypieku składników, ziemniaczany kugiel to przecież symbol odwiecznie trwającej wymiany kulturowej, antropologicznej dynamiki. Taki też jest  „Toast na progu” – lepiony z materii słów, osobistych doświadczeń, naukowej dyscypliny, ale ze wspaniałą tajemnicą w tle, która kusi i wabi czytelnika. To nasycony elementami biografii samego autora esej, który ma unikalny charakter i przede wszystkim nie powiela grzechu tak zwanej „chłopomanii”. Profesor Mencwel prowadzi czytelnika do źródeł kultury chłopskiej: rugowanej z oficjalnego dyskursu, intelektualnie nieprzepracowanej, ale karmiącej polskie idee republikanizmu. Wieś okazuje się źródłem narodowej kultury, ale jednocześnie jej najpiękniejsze aspekty: kultura chłopska, etos pracy i współpracy, przynależą do świata, który przeminął.

Profesor wznosi w swojej misternej opowieści tytułowy toast – za przyszłość. W niej etos inteligencji będzie wyrażał się w szacunku do kultury chłopskiej, a nie wobec bezmyślnie idealizowanych szlacheckich fantazmatów. Autor stawia przed czytelnikami zadanie, nalega, abyśmy dowartościowali te elementy naszej tożsamości, które dotychczas były źródłem wstydu, kompleksu. Od nas zależy, czy opowieść o przemijającej klasie społecznej polskich chłopów, odmieni charakter naszej spolaryzowanej debaty publicznej. I nas samych.

Na spotkanie z profesorem Andrzejem Mencwelem zapraszają organizatorzy: Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży oraz Muzeum Północno-Mazowieckie w Łomży. Odbędzie się ono w ramach cyklu Uniwersytet Otwarty PWSIiP. W bieżącym roku akademicka inicjatywa wychodzi poza mury uczelni. Spotkania z przedstawicielami polskiej humanistyki odbywać się będą m.in. w instytucjach kultury i przy ich aktywnym współudziale. W semestrze letnim wykładowcami UO PWSIiP będą znakomici intelektualiści: profesor Andrzej Mencwel, profesor Marek Cichocki oraz profesor Andrzej Leder. Zapraszamy!


tekst:Muzeum Północno-Mazowieckie
foto: Mikołaj Grynberg