16 lutego podczas VI zwyczajnej sesji Rady Miejskiej Łomży prezydent Łomży Mieczysław Czerniawski zaprezentował radnym „Bilans otwarcia kadencji 2010-2014”. Poniżej prezentujemy jego wypowiedź.
Szanowni Państwo!
W swojej kampanii wyborczej zapowiedziałem zrobienie bilansu otwarcia. Intencją tego przedsięwzięcia było dokonanie analizy funkcjonowania urzędu miasta, dla dokonania uzasadnionych zmian sposobu jego pracy. Chodzi o wyeliminowanie dotychczasowych nieefektywności podejmowanych działań i niedogodności dla mieszkańców. Analiza zgodnie z zamierzeniem objęła tylko obszar działań Urzędu Miejskiego. Dlatego wobec nieuzasadnionego niepokoju niektórych radnych, trzeba stwierdzić, że raport ten nie wkracza w obszar kompetencji Rady Miasta. Takich działań jako Prezydent nie zamierzam podejmować. Odnoszę się z pełnym szacunkiem do podziału kompetencji miedzy Radę i Prezydenta.
Bilansu otwarcia dokonała firma zewnętrzna, niezależna, niemająca żadnych powiązań w naszym mieście. Zapewnia to obiektywizm obserwacji i formułowania wniosków. Opracowany materiał posłuży do formowania zmian w regulaminie pracy urzędu, co leży w kompetencji Prezydenta Miasta. Zmiany pójdą w kierunku lepszej i efektywniejszej służby na rzecz mieszkańców miasta.
Podkreślam – raport jest opisem mankamentów pracy urzędu dla potrzeb Prezydenta. Ponieważ zamierzamy działać przy otwartej kurtynie, raport został przekazany Radzie Miasta, dostępny jest też w Internecie. Wprawdzie Rada – stosownie do podziału kompetencji dostała go w celu informacyjnym, to wobec wyzwań, które stoją przed nami, proszę o przemyślenie jego ustaleń.
Raport ujawnił szereg mankamentów w pracy Urzędu, które trzeba wyeliminować. Nie da się prowadzić naprawy bez świadomości zakresu i skali niedoskonałości i problemów. A nie zamierzamy przeprowadzać zmian tylko dla samych zmian. Zaznaczam, że omawiany bilans, jest grubym spojrzeniem na las – poszczególnym drzewom, szczególnie z obszaru decyzji o charakterze finansowym, bądź skutkach finansowych przyjrzymy się w odrębnym trybie.
W bilansie poddano syntetycznej ocenie poczynania Urzędu naszego miasta w latach 2006-2010 .
Materiał jest obszerny liczy 150 stron. Wykazano w nim znaczne rozbieżności pomiędzy planowaniem zadań, a faktyczną realizacją Np. w roku 2008 zaplanowano łącznie 101 inwestycji, wykonano tylko 57. W roku 2009 z zaplanowanych 17 zadań zrealizowano tylko 7.
W bilansie wskazano na bardzo istotną kwestię - delikatnie mówiąc - niewydolności w pozyskiwaniu środków dla zewnętrznego finansowania inwestycji. Specjalnie utworzony kilkuosobowy zespół, złożył przez 4 lata, tylko 16 wniosków o finansowanie z środków unijnych – z tego tylko 9 uzyskało finansowanie, a trzy z nich - niejako automatycznie - bo były w wykazie projektów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego. Do tego dla projektów, które poddano kontroli przez instytucje unijne, stwierdzono nieprawidłowości w stosowaniu ustawy Prawo Zamówień Publicznych. Efekty skutkowały obniżeniem poziomu dofinansowania, a to spowodowało nieprzewidziane wydatki z budżetu Miasta.
Generalnie zmarnowano więc wiele możliwości pozyskania zewnętrznego finansowania z funduszy unijnych, w tłustych latach. A idą lata chude bo nowy budżet Unii Europejskiej będzie znacznie mniejszy. Środki przeznaczone na lata 2007-2013 są już niestety w większości zakontraktowane.
Zupełnie nie korzystano z możliwości wsparcia inicjatyw gospodarczych i społecznych mieszkańców Miasta, poprzez finansowe w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, gdzie poziom dofinansowania sięga nawet 100%. Pozyskiwanie finansowania ograniczało się właściwie do mizernych środków z Unii Europejskiej oraz środków publicznych. Władze Miasta nie korzystały z innych możliwych źródeł pozyskiwania finansowania zewnętrznego.
Działania podjęte w ramach Strategii promocji dla rozwoju gospodarczego wykazują wysoką nieefektywność. Zielona, blaszana tablica na Placu Kościuszki, za 13 tysięcy złotych, głosząca, że jesteśmy przyjaźni inwestycjom - może być tego symbolem. Także wycieczki zagraniczne z Urzędu nic nie wniosły, a szczególnie eksploatowany we współpracy kierunek białoruski, może być za moment politycznie zamkniętym kanałem.
Nie stworzono w Urzędzie, przyjaznego Centrum Obsługi Inwestora, które ułatwiałoby rozpoczęcie działalności gospodarczej albo przyciągałoby inwestorów, na przekór deklaracji na zielonej tablicy.
Braki w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego też nie sprzyjają inwestorom. Znane są niejasności w procesie scalania i podziału nieruchomości w mieście.
Godziny pracy Urzędu są wygodne dla urzędników, zaś nieprzyjazne dla pracujących obywateli. Jest uciążliwa procedura składania skarg i wniosków do Urzędu i dostępu do informacji publicznej. Istnieją liczne niejasności w aktach normatywnych regulujących funkcjonowanie jednostek organizacyjnych Urzędu.
Występują niejasności i nieprawidłowości w zakresie udzielania dotacji niepublicznym placówkom oświatowym. Stowarzyszenia, placówki oświatowe wysuwają roszczenia finansowe, które finał znalazły na drodze sądowej. Procesy są w toku. Może to w sposób nie kontrolowany wpłynąć na wydatki budżetowe w bieżącym i przyszłych latach. Grozi to bowiem koniecznością zapłaty zaległych kwot wraz z karnymi odsetkami oraz pokryciem kosztów sądowych.
Niepokojąca jest też wykazana tendencja do wzrostu wydatków budżetowych w stosunku do planu. Występują niedociągnięcia i nieprawidłowości, w wykorzystaniu możliwości pozyskania planowanych dochodów. Najwyższy w regionie poziom deficytu budżetowego w Łomży, w latach naszej kadencji, na starcie ogranicza działalność inwestycyjną i zmusza do ostrożnego wydatkowania środków na bieżącą działalność. Nasze miasto wykazuje we wszystkich badanych latach najwyższy wskaźnik wydatków na 1 mieszkańca w województwie podlaskim oraz w Polsce. Powstaje więc realne zagrożenie zwiększenia się lub nawet załamania wskaźnika zadłużenia. Dotychczas relatywnie wysoki udział w budżecie środków z dotacji unijnych w dla finansowania inwestycji stanowi poważne zagrożenie.
Rośnie ryzyko zmniejszenia przyszłych dochodów z tytułu bezzwrotnych dotacji unijnych, z wyczerpanych środków finansowych przewidzianych w perspektywie 2007–2013. Sprzedaż majątku obniża trwale dochody majątkowe, co razem może doprowadzić do sytuacji załamania wskaźników zadłużenia i spłaty zadłużenia.
Do tego, w nawiązaniu do debaty nad budżetem w roku 2011. planowany jest wzrost dochodów o ponad 5 mln ze sprzedaży składników majątkowych. Nierealnie wyznaczona wielkość, wobec poziomu wykonania tych dochodów w latach ubiegłych budzi niepokój. Pogłębia to ryzyko zmniejszenia dochodów majątkowych, a co za tym idzie zwiększenie deficytu i pogorszenie wskaźników zadłużenia i obsługi długu.
Kontrola Regionalnej Izby Obrachunkowej wykazała nieprawidłowości w zakresie ściągania podatków i opłat lokalnych. Nieprawidłowości te miały znaczący wpływ na stan niedoboru dochodów Miasta, gdyż w kontrolowanym okresie stanowiły niedobór, blisko 15% ogółu wpływów z tego tytułu. Wykazano znaczące nieprawidłowości w zakresie gospodarki mieniem komunalnym. Dotyczy to sprzedaży i dzierżawy majątku miasta z naruszaniem Prawa Zamówień Publicznych w zakresie sprzedaży, najmu i dzierżawy majątku. W efekcie występuje obniżenie czynszu i wartości sprzedawanego mienia oraz nieprawidłowe wyznaczanie czynszu dzierżawy.
Z bilansu otwarcia wynika, że poziom zadłużenia miasta wzrósł z poziomu 6,6% w roku 2008 do poziomu 30 % w planie budżetu roku 2011, przygotowanym przez poprzedniego Prezydenta. Oznacza to największy wzrost wskaźnika zadłużenia spośród analizowanych powiatów w województwie. Uzyskanie możliwości bezzwrotnych źródeł finansowania się kurczy. Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, iż przy kontynuowaniu polityki nastawionej na dalsze inwestycje, wskaźnik zadłużenia może wzrosnąć i przyjąć wartości zagrażające budżetowi Miasta.
Obszary ryzyka zdefiniowano na poziomie średnim lub wysokim, co oznacza, iż w przypadku ich grupowego wystąpienia, zagrożenie załamania się wskaźników zadłużenia staje się prawdopodobne. To znacząco ogranicza możliwości gospodarki finansowej naszej kadencji.
W bilansie opisano szereg innych problemów i nieprawidłowości. W oparciu o wnioski z bilansu otwarcia i mój program wyborczy, przedstawię kilka wybranych kierunkowych zamierzeń i działań.
Podjęliśmy już prace nad aktualizacją Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta do 2020 roku. Już na etapie formułowania założeń, zabiegać będziemy o jak najszersze społeczne skonsultowanie tego dokumentu. Podobnie z niezaktualizowaną w odpowiednim czasie Strategią Promocji Gospodarczej Miasta Łomży do 2010 r., – jest ona przedmiotem naszej pracy i zabiegów o możliwość szerokiej konsultacji mieszkańców naszego miasta.
Podejmiemy starania o możliwość realizacji znaczących wydarzeń o charakterze społeczno-kulturalnym, sportowym oraz wydarzeń gospodarczych na naszym terenie tak, aby uzyskać w efekcie rozpoznawalność i promocję miasta Łomża. Chcemy położyć nacisk na realne planowanie zadań z uwzględnieniem możliwości budżetowych Miasta.
Dla eliminowania zagrożeń zwrotu części bądź całości dofinansowania unijnego w najbliższym czasie przeprowadzimy analizę przygotowania dokumentacji aplikacyjnych oraz realizacji projektów współfinansowanych z funduszy UE, z konsekwencjami za nieprawidłowości. Chcemy wykorzystywać możliwości pozyskiwania dodatkowych środków finansowych z Unii na ścieżkach dotychczas nie eksploatowanych, z innych źródeł oraz poprzez współpracę z sektorem prywatnym w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. W związku z dotychczasowymi negatywnymi doświadczeniami w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych, ta sfera pracy Urzędu wymaga przeformowania.
Chciałbym aby organizacja umożliwiała:
- gromadzenie informacji o potencjalnych źródłach finansowania,
- analizę przedsięwzięć proponowanych przez jednostki organizacyjne dla dobrania źródeł zewnętrznego finansowania,
- aplikowanie o środki z zewnętrznych źródeł na współfinansowanie,
- monitorowanie realizacji projektu zgodnie z wymogami donatora.
- monitorowanie zmian prawa i procedur aplikacji o dofinansowanie projektów.
W celu realizacji skutecznej polityki rozwoju gospodarczego miasta chcemy zorganizować Centrum Obsługi Inwestora i profesjonalny program pomocy publicznej dla inwestorów. Wytworzy to poczucie przyjaznej atmosfery inwestycyjnej na terenie Łomży.
Podjęliśmy działania w celu utworzenia podstrefy, Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Łomży. Dokonamy bilansu zdezaktualizowanych, a obowiązujących porozumień miasta o współpracy dla wypracowania kierunków rozwoju zasad partnerstwa.
W związku z rozstrzygnięciami nadzorczymi Wojewody Podlaskiego, ingerującymi w relacje władz Miasta w stosunku do podległych jednostek organizacyjnych, zwiększymy nadzór nad tymi jednostkami organizacyjnymi.
Dostosujemy statut Urzędu Miejskiego do Ustawy o pracownikach samorządowych, aby jego zapisy nie pozostawały w stwierdzonych sprzecznościach z obowiązującym prawem.
Podejmiemy problematykę wyeliminowania ewentualnego konfliktu interesów urzędników podejmujących dodatkowe zajęcia zarobkowe. Nadrzędnym celem działania urzędu – jego misją powinna być służba społeczności lokalnej poprzez zaspokajanie jej potrzeb i uwzględnianie słusznych interesów.
Podstawową wartość dla Urzędu i jego pracowników powinno stanowić dobro wspólnoty samorządowej, osiągane przy uwzględnieniu i poszanowaniu praw jednostki. Pracowników Urzędu cechować powinna identyfikacja z miastem, dbałość o dobre imię Urzędu, jawność i otwartość działania oraz wrażliwość na problemy mieszkańców.
W ramach ustalonej strategii działania Urzędu, chcemy aby organizacja stwarzała pracownikom możliwość podnoszenia kwalifikacji, szansę awansu i warunki samorealizacji. Znaczna część pracowników posiada potencjał intelektualny i kompetencyjny. Chcemy to wykorzystać.
W oparciu o wnioski z raportu i wiedzę z zakresu budowania sprawnej organizacji, podjęliśmy pracę nad nowym regulaminem pracy Urzędu. Wprowadzane zmiany struktury nie będą w żadnym razie zmierzać do przeprowadzenia czystki. Nadrzędne oczywiście, są cele usprawnienia organizacji dla potrzeb mieszkańców, ale tuż za tym stoi interes pracowników, którzy – mamy nadzieję, na niektórych odcinkach, podejmą nowe potrzebne wyzwania ku satysfakcji własnej, obsługiwanych mieszkańców, podmiotów gospodarczych i społecznych miasta.
Podejmiemy też prace nad stworzeniem regulaminu dotyczącego zasad i form podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników, tak by były one dostosowane do potrzeb Urzędu. W ramach prac nad nowym regulaminem, chcemy jasno określić kompetencje, uprawnienia i odpowiedzialność wydziałów referatów i pracowników. Celowe też jest delegowanie uprawnień decyzyjnych do szczebla naczelnika wydziału. W odniesieniu do organizacji i pracy Urzędu chcemy dostosować godziny pracy do potrzeb mieszkańców, tak aby mogli oni załatwiać sprawy bez konieczności zwalniania się z pracy. Program minimum to dwa dni w tygodniu praca do godziny 17. Wydaje się, że optimum będzie możliwość załatwiania większości spraw obywatelskich codziennie w godzinach – może nawet do 18. W tym obszarze planujemy już etapowe wdrażanie odpowiednich zmian.
Chcemy poprawić organizację i tryb przyjmowania, rozpatrywania i załatwiania skarg i wniosków. Zwłaszcza tak, aby forma korespondencji pisemnej nie była jedyną dla nich drogą. Chcemy wyeliminować bariery utrudniające realizację prawa obywatela do otrzymania informacji publicznej. Podejmiemy temat E-administracji dla wprowadzenia możliwości załatwiania spraw w urzędzie przez Internet.
Pokazane zamierzenia, są tylko częścią działań jakie realizujemy i chcemy podjąć dla usprawnienia pracy Urzędu Miejskiego.
Wiele wskazuje, że w obecnej kadencji czekają nas obiektywne, poważne problemy wywoływane przez kryzys i rysujące się zmiany w modelu działania Unii Europejskiej. Niektóre przedstawia raport.
Proszę więc członków Rady o refleksję nad z raportem, abyśmy w naszej wspólnej pracy mogli jak najwięcej wykorzystać zawartych tam podpowiedzi i zarazem unikać błędów już popełnionych, opisanych w bilansie otwarcia.
Dziękuję za uwagę.
