Nowogrodzka 5: pamięć, wdzięczność i... przestroga

Uroczystości rozpoczął biskup Stanisław Stefanek, przewodnicząc w katedrze Mszy św. koncelebrowanej w intencji pomordowanych oraz więzionych i prześladowanych. - Ofiarujemy tę zasadę o realizmie poznawczym, realizmie rozeznania najpierw tym, o których dzisiaj pamięć w sposób szczególny chcemy uczcić i chcemy oddać Bogu całą zasługę ich odwagi, ich zaangażowania, ich potwornej ofiary, cierpienia, a jednocześnie ich roli wychowawczej. To nie tylko tablice i studium. To jest oczywiście nasza powinność tablica i studium – znaki – to jest forma szkoleniowego najgłębszego wejścia w naszych braci, naszych obywateli, którzy oddali wszystko i oni do dzisiaj mają głos – tego głosu nie można im odebrać. Cała inicjatywa, którą Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej podejmuje, to jest nic innego jak tylko dopuszczanie do głosu najszlachetniejszych i najbardziej realistycznie patrzących na życie serc ludzkich – powiedział biskup senior w homilii.

Po Mszy św. jej uczestnicy przeszli do Galerii „Na Sienkiewicza 8” w Towarzystwie Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, gdzie przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej z dyrektor Oddziału Białostockiego, Barbarą Bojaryn – Kazberuk otworzyli wystawę zatytułowaną  „W imieniu Rzeczypospolitej. Skazani na śmierć”.  Na kilkunastu dużych planszach prezentowane są m.in. nazwiska i sylwetki zarówno ofiar jak i oprawców. Ekspozycja robi ogromne wrażenie, jej aranżacja  powoduje, że zwiedzający odnosi wrażenie, że znajduje się w środku tamtych tragicznych wydarzeń.

Z siedziby TPZŁ uczestnicy uroczystości przemaszerowali na ul. Nowogrodzką 5, przed budynek państwa Śmiarowskich, gdzie w latach 1944-1956 znajdowała się siedziba Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Uroczystość rozpoczęły dramatyczne dźwięki  zamykanych krat więziennych, kroki i strzał z pistoletu. Zaraz potem ulicę wypełniły przejmujące słowa wiersza  „Zaproszenie na Nowogrodzką” i hymn państwowy. Prezes Zarządu Głównego TPZŁ Zygmunt Zdanowicz  - jako gospodarz uroczystości -  witając gości odniósł się do ponurej przeszłości Polski i wyraził przekonanie, że już nigdy żaden Polak nie podniesie ręki przeciwko drugiemu Polakowi. Prezydent Mieczysław Czerniawski mówił m.in.: - Jesteśmy tu, gdyż nie możemy uciekać od prawdy, od trudnej przeszłości naszej Ojczyzny, aby móc godnie myśleć o jej przyszłości. Za murami tego domu w latach 1944-1956 nagromadziło się wiele miłości w imię której ludzie cierpieli lub odchodzili na zawsze. Tym większy nasz szacunek, a jestem przekonany, że także mieszkańców Łomży do inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, która wydobyła z mroków niepamięci tamte – jakże ważne w historii naszej Małej Ojczyzny – wydarzenia.
Prowadzący uroczystość wiceprezes Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, Wawrzyniec Kłosiński  przypomniał następnie długi proces dochodzenia do aktu fundacji tablicy. Rozpoczął się on siedem lat temu, kiedy TPZŁ rozpoczęło badania nad historią budynku przy Nowogrodzkiej 5. Jesienią ub. r. zaproponowano łomżyniakowi z Olsztyna, absolwentowi łomżyńskiego Liceum Plastycznego, a następnie Wydziału Sztuki Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Bartoszowi Kłosińskiemu zaprojektowani tablicy memoratywnej. Spośród 7 propozycji Zarząd Główny TPZŁ wybrał ten, w którym orzeł polski w koronie otula skrzydłami wędrujące w pochodzie sylwetki ludzi. Model gipsowy niezbędny do odlania tablicy w metalu został wykonany w pracowni Zakładu Remontowo – Budowlanego i Konserwacji Zabytków Andrzeja Wszeborowskiego, a ostateczny kształt mosiężnej tablicy powstał w odlewni metali „Luxodlew” w Brulinach koło Nasielska. Napis na tablicy głosi: „Mordowanym przez komunistycznych oprawców Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Nowogrodzkiej 5 w latach 1944-1956 – pamięć i wdzięczność”. W podpisie: „Łomżyniacy oraz Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa”.
Aktu odsłonięcia tablicy zakrytej więzienną kratą przeplataną kolczastym drutem i biało-czerwonymi kwiatami dokonali więźniowie Nowogrodzkiej 5, obecna współwłaścicielka  kamienicy Wanda Gorczyńska oraz autor projektu tablicy, Bartosz Kłosiński. Kratę wykonał perfekcyjnie  Edward Przybylak z kwiaciarni „Ogrodnik”. Po odsłonięciu zawisła ona pod tablicą i była pierwszym wieńcem  złożonym w hołdzie ofiarom.
Proboszcz parafii katedralnej, ks. dziekan Marian Mieczkowski po modlitwie poświęcił tablicę. Oddano hołd ofiarom chwilą skupienia. Niezwykle wzruszającym akcentem było też odegranie „Ciszy” na trąbce w rewelacyjnym wykonaniu Jakuba Zalewskiego.
Głos zabrali m.in. Starosta Łomżyński Lech Marek Szabłowski oraz przedstawiciel Posła Lecha Kołakowskiego i przedstawiciel Członka Zarządu Województwa Podlaskiego Jacka Piorunka. Z prawdziwym wzruszeniem zebrani wysłuchali słów Wandy Gorczyńskiej, która przeprosiła swoich rodziców za złą sławę tego budynku, ale wyraziła też nadzieję, że odsłaniając tablicę, wypełniamy swoją powinność wobec Polski.
Podczas uroczystości na Nowogrodzkiej nadeszła wiadomość, że w tym samym czasie na cmentarzu polskich żołnierzy pomordowanych w Katyniu rozpoczyna się Msza św., w której uczestniczyli łomżyniacy - uczestnicy pielgrzymki rowerowej do Katynia i Smoleńska. To niezwykle symboliczne przesłanie i "międzynarodowe" spotkanie modlitewne łomżyniaków nad grobami ofiar przemocy i stalinizmu miało niezwykłą wymowę moralną...
Uroczystość przed tablicą zakończyło składanie kwiatów przed tablicą memoratywną, zapalenie zniczy i „Rota”.

Następnie wielu uczestników uroczystości przeszło do auli I Liceum Ogólnokształcącego, gdzie odbyła się część finałowa dzisiejszych uroczystości. Rozpoczął ją bardzo dramatyczny montaż słowno-muzyczny przygotowany przez uczniów Zespołu Szkół Weterynaryjnych i Ogólnokształcących nr 7 pod kierunkiem Anety Trzeciak i Wiolety Chludzińskiej, prezentujący historię łomżyńskiej ubecji. Następnie rozpoczęła się konferencja popularno-naukowa, podczas które eksperci z IPN: Piotr Łapiński, Marcin Zwolski i Krzysztof Sychowicz w niezwykle interesująco opracowanych referatach zaprezentowali tragiczną historię łomżyńskiej ubecji.