Współpraca samorządów formą dyplomacji

Podczas wydarzenia w panelach naukowych wygłoszono 30 referatów. Głos zabrali zarówno teoretycy, jak i praktycy, w tym samorządowcy zagranicznych miast, gmin współpracujących z Miastem Łomża. Nastąpiła wymiana dobrych praktyk związanych z kooperacją samorządów na szczeblach międzynarodowych, połączona z dyskusją o wyzwaniach, szansach i przyszłości współpracy krajowych jednostek samorządu terytorialnego z zagranicznymi partnerami. Naukowcy akcentowali, że globalna współpraca samorządów jest formą dyplomacji, kontynuacją krajowej polityki, szansą na realizację ciekawych projektów i eventów.  

Konferencja składała się z trzech paneli: pierwszy poświęcony był samorządowej współpracy międzynarodowej z perspektywy państw Europy Środkowo-Wschodniej; drugi dotyczył uwarunkowań prawnych i organizacyjnych współpracy samorządowej. Równolegle odbył się również panel doktorancko-studencki, podczas którego tematyka konferencji była rozpatrywana przez młodych adeptów nauki reprezentujących polskie uczelnie. Panel trzeci był debatą ekspertów nt. przyszłości i wyzwań stojących przed samorządami w zakresie współpracy międzynarodowej.

W Polsce współpracę międzynarodowa samorządów określa Konstytucja RP oraz stosowne ustawy: o samorządzie gminnym (1990), powiatowym (1998), województwa (1998) oraz ustawa z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego (JST) do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych. Współpraca międzynarodowa samorządów nazywana jest także paradyplomacją, a politolog  Noe Cornago zdefiniował ją jako „zaangażowanie rządów subregionalnych w stosunkach międzynarodowych poprzez ustanowienie formalnych i nieformalnych kontaktów, stałych bądź ad hoc, z zagranicznymi publicznymi lub państwowymi podmiotami, w celu promocji socjoekonomicznych, kulturalnych lub politycznych interesów”.

W północno-wschodnim regionie Polski jednostki samorządu terytorialnego w sposób naturalny ukierunkowane były na współpracę transgraniczną z Rosją, Białorusią. Po agresji Rosji (wspieranej przez Białoruś) wobec Ukrainy polskie miasta i regiony wycofały się z form kooperacji z władzami lokalnymi tych państw, wzmacniając atrybuty współpracy z Ukrainą, w tym świadczonej tamtejszym samorządom pomocy rzeczowej.

Podczas pierwszego panelu prof. dr hab. Maciej Perkowski, Kierownik Katedry Prawa Międzynarodowego Publicznego i Europejskiego UwB, podkreślał, że praktyka samorządu terytorialnego wskazuje na potrzebę doskonalenia prawa, a wyzwaniem jest budowanie spójnych strategii współpracy międzynarodowej samorządów, w oparciu o analizy i kryteria naukowe.

Doktor Dana Šramková z Wydziału Prawa Uniwersytetu Masaryka w Brnie (Czechy), opowiedziała o realiach współpracy międzynarodowej samorządów z perspektywy Republiki Czeskiej, gdzie funkcjonuje ponad sześć tysięcy gmin, które korzystają z możliwości współpracy międzynarodowej w obszarach: miast partnerskich, projektów międzynarodowych (np. Interreg Europa Środkowa, FastTrack), organizacji eventów o zasięgu globalnym.

Prof. dr. Jaroslav Dvorak z Uniwersytet Kłajpedzkiego (Litwa) zaprezentował referat nt. przygotowania obronnego młodzieży poprzez współpracę samorządów lokalnych ze związka-mi harcerskimi na przykładzie krajów bałtyckich.

Na zakończenie panelu pierwszego referat wygłosił Prorektor Warszawskiej Wyższej Szkoły Biznesu, poseł na Sejm VIII i IX kadencji, delegat do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy dr Daniel Milewski, omawiając istotną rolę jaką w zakresie międzynarodowej współ-pracy samorządowej odgrywa Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy.

Natomiast podczas panelu drugiego prof. Ewa Pierzchała z Wydziału Prawa Uniwersytetu Opolskiego przedstawiła współpracę  międzynarodową samorządów w interesującym świetle egzekucji administracyjnej m.in. w zakresie opłat za pobyt w domach opieki społecznej.

Z kolei Profesor Anna Ostrowska, Kierownik Katedry Nauk Prawnych Akademii Łomżyńskiej poruszyła w swoim wystąpieniu problematykę udzielania pomocy finansowej przez polskie samorządy terytorialne samorządom z innych państw, podkreślając, iż dopiero tzw. specustawa ukraińska wprowadziła jednoznaczne podstawy prawne do udzielania takiej pomocy, aby nie wzbudzała ona wątpliwości w świetle przepisów polskiego prawa finansowego.

W panelu doktorancko-studenckim doktorant Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie Hubert Przybyszewski opowiedział o systemowych rozwiązaniach gwarantujących  pomoc świadczoną Ukrainie po wybuchu wojny z Rosją (nadawania numeru PESEL, legalizacja pobytu, zakwaterowanie, objęcie wsparciem socjalnym), którą reguluje m.in. „specustawa”  z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

W ramach trzeciego panelu wydarzenia, eksperci debatowali o przyszłości i wyzwaniach samorządu terytorialnego w aspekcie międzynarodowej współpracy. Uczestnicy dyskusji, Zastępca Burmistrza norweskiego okręgu Nordland Simon Johnsen, Zastępca Burmistrza tureckiej Gminy Muratpaşa / Antalya Vural Korkmaz oraz Prezydent Miasta Łomża dr Mariusz Chrzanowski, rozmawiali o tym czy i dlaczego współpraca międzynarodowa jednostek samorządu terytorialnego jest korzystna dla państw, a także formułowali cenne rady w kontekście międzynarodowej współpracy mają dla innych samorządów. Prowadzący debatę Sebastian Chrzanowski, pełnomocnik prezydenta Łomży ds. współpracy międzynarodowej, pytał uczestników również o przyszłość ponadnarodowej aktywności samorządów. Nawiązywanie i rozwijanie zagranicznych kontaktów przez samorządy jest okazją do wymiany doświadczeń, a także czerpania wzorców wśród partnerskich miast i gmin, na co wskazywali uczestnicy debaty.

– Cieszę się niezwykle z tego, że kiedy Miasto Łomża celebruje 605. rocznicę nadania praw miejskich, w programie obchodów tego święta pojawia się również element wiedzy, dyskusji. Mamy dziś z pewnością stworzone ku temu warunki, żeby wymieniać się doświadczeniami, gdyż są wśród nas zarówno teoretycy jak i praktycy zajmujący się tematem, któremu poświęcona jest niniejsza konferencja naukowa. Chcę także podziękować panu Rektorowi Akademii Łomżyńskiej, pani Dyrektor Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego za wspólną organizację tego zacnego wydarzenia – skomentował dr Mariusz Chrzanowski, prezydent Miasta Łomża.

Międzynarodową konferencję naukową „Prawne i organizacyjne aspekty międzynarodowej współpracy samorządowej” przygotowali Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego, Miasto Łomża oraz Katedra Nauk Prawnych Akademii Łomżyńskiej, a patronat nad wydarzeniem objęli: Minister Spraw Zagranicznych, Marszałek Województwa Podlaskiego, Europe Direct Podlaskie, Pismo Samorządu Terytorialnego Wspólnota oraz Serwis Administracyjno-Samorządowy SAS.


tekst i foto: Akademia Łomżyńska